Η 25η Νοεμβρίου που καθιερώθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη ως η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, μάς υπενθυμίζει κάθε χρόνο την υποχρέωσή μας ως πολιτεία να παραμένουμε σε επαγρύπνηση σε ό,τι αφορά τη βία κατά των γυναικών, ένα φαινόμενο που, δυστυχώς, εξακολουθεί να συνιστά μια από τις πιο διαδεδομένες, παγκόσμια, παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων γυναικών και κοριτσιών.
Σύμφωνα με τη Διακήρυξη για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών που εκδόθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 1993, ως βία κατά των γυναικών θεωρείται «κάθε πράξη βίας με βάση το φύλο που οδηγεί ή είναι πιθανόν να οδηγήσει σε σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη ή ταλαιπωρία σε γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων απειλών για τέτοιες πράξεις, εξαναγκασμού ή αυθαίρετης στέρησης της ελευθερίας, είτε συμβαίνουν στη δημόσια είτε στην ιδιωτική ζωή».
Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών, το μήνυμα της Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κας Μαρίας Στυλιανού-Λοττίδη, στόχο να αφυπνίσει τις γυναίκες ώστε να αντιδράσουν στις κακοποιητικές φωνές και να δυναμώσουν τη φωνή τους. Περίπου 736 εκατομμύρια γυναίκες – σχεδόν μία στις τρεις – έχουν υποστεί σωματική ή/και σεξουαλική βία από στενό σύντροφο, σεξουαλική βία από μη σύντροφο ή και τα δύο, τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους.
«Περισσότερες από τέσσερις στις πέντε γυναίκες και κορίτσια (86 τοις εκατό) ζουν σε χώρες χωρίς ισχυρή νομική προστασία ή σε χώρες για τις οποίες δεν υπάρχουν άμεσα διαθέσιμα δεδομένα σύμφωνα με το unwomen.org, ενώ κρίσιμο είναι το γεγονός ότι σε μεγάλο βαθμό η βία παραμένει μη καταγγελθείσα λόγω της ατιμωρησίας, της σιωπής, του στιγματισμού και της ντροπής που την περιβάλλει.
Η βία κατά των γυναικών μπορεί να εκδηλώνεται με σωματικές, σεξουαλικές και ψυχολογικές μορφές, και περιλαμβάνει:
- Βία από οικείο σύντροφο (κτυπήματα, ψυχολογική κακοποίηση, συζυγικός βιασμός, γυναικοκτονία).
- Σεξουαλική βία και παρενόχληση (βιασμός, εξαναγκαστικές σεξουαλικές πράξεις, ανεπιθύμητες σεξουαλικές ενέργειες, σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, εξαναγκαστικός γάμος, παρενόχληση στον δρόμο, καταδίωξη, παρενόχληση στον κυβερνοχώρο).
- Εμπορία ανθρώπων (σκλαβιά, σεξουαλική εκμετάλλευση).
- Ακρωτηριασμό γυναικείων γεννητικών οργάνων.
- Γάμο παιδιών.
Οι δυσμενείς ψυχολογικές, σεξουαλικές και αναπαραγωγικές συνέπειες επηρεάζουν τις γυναίκες που έχουν υποστεί βία, σε όλα τα στάδια της ζωής τους, ενώ ιδιαίτερα ευάλωτες/ευάλωτα είναι γυναίκες ή κορίτσια που ταυτίζονται ως λεσβίες, αμφιφυλόφιλες, τρανς ή ίντερσεξ, νεαρές ή ηλικιωμένες γυναίκες, μετανάστριες και πρόσφυγες, γηγενείς γυναίκες και εθνικές μειονότητες, γυναίκες και κορίτσια που ζουν με HIV και αναπηρίες, και γυναίκες που ζουν σε συνθήκες ανθρωπιστικών κρίσεων.
Η κλίμακα του προβλήματος και οι ανησυχητικές αυξητικές του τάσεις επιβάλλουν περαιτέρω δεσμεύσεις, κάθε φύσης, για την πρόληψη και τον τερματισμό της έμφυλης βίας, με απώτερο στόχο την επίτευξη της ουσιαστικής ισότητας των φύλων. Άλλωστε, αυτός ο στόχος αποτελεί έναν από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (Ατζέντα 2030) των Ηνωμένων Εθνών καθώς και της ουσιαστικής εκπλήρωσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών.
Στην Κύπρο σημειώνεται ως πολύ θετικό το γεγονός ότι, κατά τα τελευταία χρόνια, έχει υιοθετηθεί ένας σημαντικός αριθμός νομοθετημάτων και άλλων πολιτικών που αποσκοπούν στην ενίσχυση της έμφυλης ισότητας, όπως είναι ο περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας Νόμος του 2021.
Το Γραφείου Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, παρεμβαίνει, διαχρονικά, με στόχο την πρόληψη και την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών. Πέρα από τη διερεύνηση παραπόνων και την υποβολή συστάσεων μετά τη διεξαγωγή έρευνας, το Γραφείο μας έχει συμβάλει, τόσο στη νομική κατοχύρωση της ισότητας των φύλων όσο και στη διασφάλιση της ουσιαστικής ισότητας, μέσω της αποτελεσματικής εφαρμογής των νομοθετικών δεσμεύσεων και μέσω της καταπολέμησης των εμποδίων και των στερεοτύπων που συντελούν στη διατήρηση των ανισοτήτων, όπως είναι οι βαθιά ριζωμένες πατριαρχικές αντιλήψεις.
Ενδεικτική είναι η εκστρατεία ενημέρωσης που διεξήγαμε με τίτλο «Σπάσε τη σιωπή», η οποία ενθάρρυνε τις γυναίκες να καταγγέλλουν περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης. Η εκστρατεία προωθούσε παράλληλα την υιοθέτηση και την ορθή εφαρμογή Κώδικα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης σε χώρους εργασίας, εκπαίδευσης και δραστηριοποίησης των γυναικών, τον οποίο εξέδωσε το Γραφείο μας τον Ιούλιο του 2018 και ο οποίος εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο για καθολική υιοθέτηση και εφαρμογή των διατάξεών του στον δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα.
Συμβάλαμε, επίσης, στην ανάδειξη της ανάγκης υπογραφής, κύρωσης και εφαρμογής της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας, γνωστής ως Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, στην προώθηση της ετοιμασίας και εφαρμογής πρωτοκόλλων δράσης, αξιολόγησης κινδύνου και διατμηματικής συνεργασίας, στην καταπολέμηση της σεξουαλικής παρενόχλησης και παρενόχλησης στον τομέα της εργασίας και της επαγγελματικής εκπαίδευσης, και στην ενθάρρυνση των γυναικών να προβαίνουν σε καταγγελίες για περιστατικά βίας εναντίον τους. Ωστόσο, παραμένουν ακόμη κενά και ελλείψεις που αφορούν, μεταξύ άλλων, τη συλλογή και την αξιοποίηση στατιστικών δεδομένων, τη συνεργασία μεταξύ των διαφόρων εμπλεκόμενων Υπηρεσιών, την εκπαίδευση των επαγγελματιών και την ενσωμάτωση του παράγοντα «φύλο» σε όλα τα ζητήματα που επηρεάζουν τις γυναίκες.
Χρειάζεται, συνεπώς, εντατικοποίηση των προσπαθειών για την καταπολέμηση των στερεοτύπων που συντηρούν το φαινόμενο, τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των γυναικών ώστε να μπορούν να αναζητούν στήριξη με ασφαλή τρόπο, να λαμβάνουν επαρκή ενημέρωση και ψυχολογική υποστήριξη, καθώς και κοινωνική, αστυνομική και ένδικη προστασία. Είναι ως εκ τούτου σημαντικό, το σύνολο των πολιτειακών και κοινωνικών φορέων να παραμείνουν προσηλωμένοι στα σχετικά ζητήματα, να συνεχίσουν την ενεργή συμμετοχή τους στον δημόσιο διάλογο και στις δράσεις που στοχεύουν στην περαιτέρω ευαισθητοποίηση γύρω από τα δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών και την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους, με σκοπό την καταπολέμηση της έμφυλης βίας και την επίτευξη της ουσιαστικής ισότητας των φύλων.
Η αφοσίωση και η εγρήγορση του Γραφείου μου στο θέμα της εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών συνεχίζεται με τη νέα εκστρατεία που διεξάγουμε με σύνθημα «Together we can», η οποία αρχίζει με την ετοιμασία και τη διάχυση σχετικής αφίσας».
