Ευθύς και ειλικρινής που δεν «μασάει» τα λόγια της, η Λιάνα Χαλκιά, για χρόνια τώρα στο σανίδι του θεάτρου μιλά για όλα αυτά που κάποιοι διστάζουν να πουν. Χωρίς περιστροφές και μεγάλα λόγια η γνωστή ηθοποιός σε μια εξομολόγηση καρδιάς μιλά για τα όσα «κακώς έχοντα» συμβαίνουν τον τελευταίο διάστημα στο χώρο του θεάτρου, την μηδαμινή σύνταξη των ηθοποιών, την σεξουαλική παρενόχληση, τον γιό της Ορέστη αλλά και για τις φιγούρες που φτιάχνει με κόπο και μεράκι.
Πριν την καραντίνα που ακριβώς βρισκόσαστε επαγγελματικά;
Ήμουν στον Αντ1, στο «Πάστα Πομιλώρη»
Η τηλεόραση είναι αυτό που σας εκφράζει;
«Σε όλο τον κόσμο η τηλεόραση πια δίνει αριστουργήματα εδώ μπαίνει στα σπίτια μας και δίνει φτωχή πνευματική και ψυχική τροφή. Τα πράγματα πάνε πίσω- πίσω , αντί να πηγαίνουμε μπροστά .Όλοι το ξέρουν αλλά κανείς δεν μιλάει. Δεν τους ενδιαφέρει , βγάζουν λεφτά…δεν ακούς τίποτα άλλο πια… Η υπόσταση του καθενός , δεν μετριέται από τις γνώσεις του, από το αν είναι καλός επιστήμονας, αν έχει πράξει έργο στην κοινωνία, αλλά από το έχει λεφτά. Κι ας πληρώνουμε ένα σωρό λεφτά για να έχουμε τηλεόραση στο σπίτι μας… Αλλά εδώ συμβαίνουν πιο σοβαρά πράγματα στη ζωή μας και τους επιτρέπουμε να μας συμπεριφέρονται σαν να είμαστε σκουπίδια, για την τηλεόραση θα διαμαρτυρηθούμε;»
Θεωρείτε ότι είναι άδικη η απόφαση της κυβέρνησης να παραμείνουν κλειστά τα θέατρα;
«Θεωρώ ότι είναι σωστό να παίρνονται μέτρα που είναι απαραίτητα για το γενικό καλό με σεβασμό απέναντι σε όλους . Ο σεβασμός όμως αυτός δεν μπορεί να είναι μονόπλευρος και να την πληρώνουν μια ομάδα ανθρώπων που σε τελευταία ανάλυση είναι και η πιο αδικημένοι. Όλοι οι εργαζόμενοι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο πήραν κάποιο βοήθημα, όλοι. Δόθηκαν χρήματα στις επιχειρήσεις που δούλευαν και εξακολουθούν να δουλεύουν κι ας είναι κλειστές και πληρώνονται κάθε μήνα . Εμείς, ο κλάδος μας, δεν υπάγεται δεν συγκαταλέγεται ανάμεσα στους εργαζόμενους, μέσα σ’ αυτό το κράτος εμείς είμαστε ένα τίποτα. Θεωρώ ότι η πανδημία ξεσκέπασε τις αδυναμίες του κράτους που είμαστε πολίτες του, που πληρώνουμε τους φόρους μας από τους μισθούς μας κρατώντας μας μεγάλο μέρος για κοινωνικές ασφαλίσεις και ταμεία πρόνοιας που έχουν αδειάσει. Μας αποταμίευαν τα χρήματα μας για αργότερα, όταν θα ερχόντουσαν οι δύσκολες μέρες».
«Ο κλάδος μας, δεν υπάγεται δεν συγκαταλέγεται ανάμεσα στους εργαζόμενους, μέσα σ’ αυτό το κράτος εμείς είμαστε ένα τίποτα»
Ακούγεστε θυμωμένη για όσα συμβαίνουν…
«Οι δύσκολες μέρες ήρθαν… Έχω υποβάλει αίτηση για σύνταξη κατόπιν χαρτιού που εστάλη από την ίδια την κυβέρνηση, έχει περάσει ενάμιση χρόνος και ακόμη δεν έχω δει σεντ. Μια σύνταξη 358 ευρώ, ντρέπομαι και μόνο που το λέω, έτσι μετράει η προσφορά μας 39 χρόνια μέσα σ’ αυτόν τον τόπο, 358 ευρώ που η Υπουργός Εργασίας θα το κάνει 700 ευρώ, δηλαδή από τον εξευτελισμό στην πείνα».
Φαντάζομαι η βοήθεια που σας έδωσαν δεν είναι τίποτε στις ημέρες μας;
«Θεωρώ, ότι ο πολιτισμός είναι μια πανάρχαια μορφή επικοινωνίας που προήλθε από τους προγόνους μας. Το θέατρο , η μουσική, η γλυπτική, η ζωγραφική, η αρχιτεκτονική, ο πολιτισμός και οι άνθρωποι του, έχουν μια έμφυτη ικανότητα να οραματίζονται , να προτείνουν , να αφουγκράζονται να προμαντεύουν , να καταγράφουν την ίδια την ζωή. Οι επιστήμονες και οι καλλιτέχνες αφήνουν πίσω τους κληρονομιά για τις επόμενες γενιές. Οι καλλιτέχνες σηματοδοτούν τις εποχές τους».
«Μας έδωσαν 900 ευρώ για τους πρώτους 5 μήνες δηλαδή 6 ευρώ την ημέρα και περιμένουμε τα άλλα 900 που ποιος ξέρει πως και πότε θα τα πάρουμε ξανά…»
Θεωρείτε ότι το κράτος σας αδίκησε σε μεγάλο βαθμό το κλάδο σας;
«Το κράτος οφείλει να αντιμετωπίζει με σοβαρότητα τον πολιτισμό και τους ανθρώπους του, όπως αντιμετωπίζει την παιδεία, την υγεία, την επιστήμη. Κράτος χωρίς πολιτισμό είναι ανάπηρο καταδικασμένο στην κατάθλιψη. Σε όλο τον κόσμο έχουν κλείσει τα θέατρα, φρόντισαν όμως οι κυβερνώντες και έδωσαν διεξόδους έκφρασης και επιβίωσης στους καλλιτέχνες τους (κάνοντας πληρωμένες θεατρικές παραστάσεις χωρίς κοινό, που τις αναμετέδιδαν τα εκάστοτε δίκτυα. Έδωσαν βοηθήματα στους καλλιτέχνες για να επιβιώσουν, να ζήσουν αυτοί και οι οικογένειες τους, γιατί πίσω από κάθε καλλιτέχνη υπάρχει οικογένεια, παιδιά, δάνεια, σπίτια, τροφή, φως νερό τηλέφωνο, έδωσαν μια ευκαιρία ετοιμαστούν μετά την πανδημία. Εδώ; Μας έδωσαν 900 ευρώ για τους πρώτους 5 μήνες δηλαδή 6 ευρώ την ημέρα και περιμένουμε τα άλλα 900 που ποιος ξέρει πως και πότε θα τα πάρουμε ξανά… Όλοι αυτοί που αποφασίζουν για τις ζωές μας την ζήση των παιδιών μας, ας μας πουν πόσα θέλουν το μήνα τους να περάσουν, πόσα ξοδεύουν σε μια κανονική τους ημέρα ακόμα και τώρα στην πανδημία; Όταν θέλεις να κυβερνάς, να κυβερνάς σωστά όλο τον λαό που σε ψηφίζει, κλείσε τα θέατρα, εάν κάνουν κακό στην μετάδοση του ιού, αλλά δώσε εναλλακτική λύση τους εργαζόμενους. Θα ήθελα απάντηση σ’ αυτό…Προς τους κυβερνώντες και στα κόμματα, είμαστε ψηφοφόροι, που σε λίγο θα απαιτήσετε την ψήφο μας ξανά…».
Πώς μπορείτε να διαχωρίσετε τους δύο ρόλους του σκηνοθέτη και του ηθοποιού;
«Ο σκηνοθέτης ενός θεατρικού έργου, είναι ο συντονιστής που χαράζει την γραμμή μιας παράστασης. Ο ηθοποιός πλάθει χαρακτήρα, καλείται να ζωντανέψει τον εκάστοτε άνθρωπο μέσα από τις εντολές και την γραμμή του συγγραφέα που έγραψε το έργο και του σκηνοθέτη που οραματίστηκε πως θα το στήσει πάνω στην σκηνή. Και οι δύο οφείλουν σεβασμό στον συγγραφέα, τον πρώτο δημιουργό. Ο σκηνοθέτης που έχει άποψη πάνω στο συγγραφικό έργο άλλου και νομίζει ότι μπορεί να αλλάζει και να κάνει ότι θέλει, για μένα είναι λάθος. Ας γράψει το δικό του έργο. Εκεί έχει το ελεύθερο να κάνει και να δείξει ότι θέλει. Οφείλουμε σεβασμό ο ένας στον άλλο πάντα».
Πόσο «σκληρή» είστε με τους ηθοποιούς έως σκηνοθέτης;
«Όταν δουλεύω πάνω στο ανέβασμα μιας θεατρικής παράστασης, δίνω μεγάλη σημασία στην ελεύθερη βούληση των ηθοποιών μου. Πρέπει να αφήνεις τον ηθοποιό να εκφράζεται να προτείνει να νοιώθει ελευθερία. Εγώ κερδίζω από αυτό, δεν μου αρέσει να βάζω τους ανθρώπους σε καλούπια. Ότι σου κάνει το κρατάς, ότι δεν σου κάνει το συζητάς και το αλλάζεις, αλλά σε όλα όμως, « παν μέτρο άριστον».
Όλα αυτά που διαδραματίζονται τις τελευταίες ημέρες με τις καταγγελίες περί σεξουαλικών και λεκτικών παρενοχλήσεων, έχετε διαπιστώσει ότι υπάρχει μια υπερβολή στο όλο θέμα;
«Ποτέ δεν υπάρχει υπερβολή σ’ αυτά τα θέματα, κάποιος είναι το θύμα, κάποιος ο θύτης. Τα πράγματα είναι δύσκολο να ειπώνονται την ώρα που συμβαίνουν. Πάντα υπήρχε ,υπάρχει και θα υπάρχει σεξουαλική , λεκτική παρενόχληση και εκφοβισμός… Αν οι άνθρωποι δεν βελτιώσουν την κοινωνική τους και την ψυχική τους μόρφωση, πάντα κάποιοι που θα κάθονται σε μια καρέκλα, θα θεωρούν τον εαυτό τους καλύτερο ,ανώτερους, εξ αιτίας αυτής της καρέκλας κι όχι της πραγματικής του αξίας. Επομένως με το φτωχό του το μυαλό νομίζει ότι έχει το δικαίωμα βίας και εξουσίας πάνω στον άλλον που δεν κάθεται στην καρέκλα. Άρα κατώτερο του».
«Ναι, δέχτηκα και λεκτική και σεξουαλική. Κι όταν δεν τα κατάφερναν, διωγμό από την δουλειά και ανήλεο πόλεμο».
Τι είναι αυτό νομίζεται πώς ώθησε τώρα τους καλλιτέχνες να μιλήσουν;
«Τα χρόνια έχουν αλλάξει, τα παιδιά τώρα είναι πιο απελευθερωμένα. Μπράβο τους που βγαίνουν και μιλάνε. Εγώ ως γονιός, ήταν το πρώτο πράγμα που είπα στα παιδιά μου, όταν βγήκαν έξω στον κόσμο. Δυστυχώς η παρενόχληση υπάρχει και στα δύο φύλα. Να μην διστάσουν, να μιλήσουν σε μένα και στον πατέρα τους, να καταγγείλουν όποιον νοιώθουν ότι τους κάνει κάτι που δε τους αρέσει, που τους κάνει να νοιώθουν άβολα, άσχημα και προπαντός ένοχα. Στην δική μας εποχή, όταν υπήρχαν αυτά τα άβολα και δυσάρεστα πράγματα, πάντα, σου δημιουργούσαν όλοι, σε όποιους τολμούσες να το πεις, ότι έφταιγες εσύ. Ο φταίχτης ήταν πάντα η γυναίκα. Αν τολμούσες να μιλήσεις γινόταν μεγάλο κακό, το χειρότερο ότι εξευτελιζόσουν εσύ γιατί ήσουν προκλητική, γιατί εσύ το προκάλεσες. Οπότε ότι και αν συνέβαινε όσο δύσκολο και άσχημο ήταν για σένα, το κατάπινες και δεχόσουν τον εξευτελισμό Δυστυχώς, η μπούρκα που φορούσαμε δεν φαινόταν όπως τις μουσουλμάνες. Τώρα τα παιδιά, την πέταξαν από πάνω τους και μπράβο τους».
Θεωρείτε ότι οι τελευταίες εξελίξεις με το θέμα των καταγγελιών θα έχουν ένα αίσιο τέλος;
«Θεωρώ ότι όλα θα συγκαλυφθούν, όπως γίνεται πάντα . Όλοι ξέρουμε τι συμβαίνει αλλά κανείς δεν μιλάει… Το μόνο που ακούς είναι: Ίντα που εν να κάμουμε μάνα μου εν να περάσουμε… Δυστυχώς αυτά όπως και τα τόσα άλλα που έφεραν την Κύπρο μας σ ’αυτό το σημείο και την έκαναν φτωχότερη, θα συγκαλυφθούν για άλλη μια φορά . Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι λυπάμαι κι ότι δεν βλέπω γιατρειά».
Έχετε δουλέψει έως ηθοποιός στην Ελλάδα αλλά και στην Κύπρο θεωρείτε ότι στην Ελλάδα είναι χειρότερα τα πράγματα όταν κάποιος νέος θέλει να ακολουθήσει το επάγγελμα του ηθοποιού;
«Τώρα γενικώς είναι δύσκολα τα πράγματα. Και τότε όμως δεν ήταν εύκολα. Κάποιοι συνάδελφοι εγκατέλειψαν την δουλειά πολύ γρήγορα. Από την τάξη μου από τα 13 παιδιά της τάξης μου μόνο τρεις καταφέραμε να μείνουμε πάνω στο σανίδι. Η Αθήνα είναι μια μεγαλούπολη και όπως σε όλες τις μεγαλουπόλεις είναι δύσκολα τα πράγματα. Εγώ είχα μια έξτρα βοήθεια, την σχολή μου, το Εθνικό Θέατρο. Άρχισα αμέσως να δουλεύω. Εγώ αποφάσισα να φύγω και άφησα την καριέρα μου στην μέση. Παντού και πάντα υπάρχουν δυσκολίες, χρειάζεται υπομονή, επιμονή και γερό στομάχι. Δυστυχώς όπως έχουν γίνει τα πράγματα η δυσκολία είναι παντού».
Τι θα συμβουλεύατε τα νέα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με το θέατρο;
«Να μορφωθούν! Το θέατρο χρειάζεται μορφωμένους ανθρώπους. Πριν κάποια χρόνια πήγα να δω μια παράσταση. Μια νεαρή συνάδελφος καθόταν στα εισιτήρια και έπρεπε να δώσει ρέστα. Δυστυχώς δεν μπορούσε να κάνει μια απλή αφαίρεση και δεν έφτανε αυτό, αλλά είχε το θράσος να πει ότι είναι ηθοποιός κι όχι μαθηματικός. Θα έλεγα στα νέα παιδιά, μόρφωση και μια άλλη τέχνη στο χέρι για τις δύσκολες μέρες. Γιατί δυστυχώς είναι τόσο ασταθές το επάγγελμά μας , που πάντα υπάρχουν αυτές….»
Τι σας έφερε εσάς στην Κύπρο και γιατί παραμείνατε στο νησί μας;
«Ο άντρας μου και πατέρας των παιδιών μου. Σπούδαζε νομικά στην Αθήνα. Γνωριστήκαμε ερωτευτήκαμε και ήρθαμε μαζί τα Χριστούγεννα του 1980. Το 1981 γεννήθηκε ο Ορέστης μου, στη Λευκωσία και το 1985 ο Αλέξανδρος μου στην Πάφο».
Πρόσφατα, ο γιος σας, ο Ορέστης Σοφοκλέους κέρδισε το πρώτο βραβείο σε Φεστιβάλ στην Αμερική…
«Ναι! Στο FFTG AWARDS Film Festival. Μπορείς να μπεις στην ιστοσελίδα τους και να διαβάσεις για το φεστιβάλ. Είναι το FFTG AWARDS.com, έχει 18.000.000.000 follower. Είναι μια ψηφιακή πλατφόρμα που υποστηρίζεται από την IMDb και η συμμετοχή είναι ανοιχτή για όλες τις εθνικότητες».
Γιατί δεν παρέμεινε στην ελληνική πρωτεύουσα όπου εκεί τουλάχιστον θα έχει στο πλάι του τον θείο του και αδελφό σας, Τάσο Χαλκιά;
«Αυτές είναι ερωτήσεις που θα έπρεπε να σου τις απαντήσει ο Ορέστης. Ο Ορέστης όπως και κάθε άνθρωπος, θέλει να χτίσει μόνος του, την ζωή του. Θέλει να σταθεί στα πόδια του και να νοιώθει περήφανος γι’ αυτό που έχτισε μόνος του, να αναγνωριστεί η αξία του και να μην λένε ότι την χρωστάει σε κάποιον άλλον. Να έχει μια ελπίδα, που εδώ μας την έχουν στερήσει. Οι ξένοι, αναγνωρίζουν τους μαχητές και τις αξίες τους, δεν είναι σαν κι εμάς εδώ που τις πνίγουμε…και κοιτάμε ο ένας να φάει τον άλλον».
«Η Κύπρος είναι άδικη και στους καλλιτέχνες της και στους ηθοποιούς της ,αλλά και όχι μόνον… Δυστυχώς!!!».
Θεωρείται ότι το ταλέντο είναι έμφυτο ή μπορεί να δημιουργηθεί;
«Με το ταλέντο γεννιέσαι, είναι έμφυτο. Αλλά το ταλέντο από μόνο του δεν είναι αρκετό. Το ταλέντο πρέπει να το θρέφεις, με την μόρφωση με την συνεχή δουλειά. Αν επαναπαυθείς η τέχνη και η ζωή θα το προσπεράσει. Θα σε προσπεράσει».
Τι είναι αυτό σας δίδαξε τόσο χρόνια η υποκριτική;
«Γνώση, διορατικότητα, με έκανε αληθινή, θεωρώ καλύτερο άνθρωπο, με έμαθε να αναγνωρίζω ανθρώπους και καταστάσεις, να σέβομαι και να αναγνωρίζω τις πραγματικές αξίες. Πάνω απ’ όλα με δίδαξε να αναγνωρίζω τον εαυτό μου, τα συναισθήματα μου, να σέβομαι τον συνάνθρωπο μου…Είναι μεγάλο σχολείο το θέατρο, είναι μεγάλο σχολείο η υποκριτική!».
Από ότι γνωρίζω εκτός από την υποκριτική και την σκηνοθεσία έχετε ακόμη ένα ταλέντο…
«Από παιδί μου άρεσε η δουλειά μου, η τέχνη μου και πότε δεν επαναπαύτηκα, ήθελα συνεχώς να μαθαίνω να βελτιώνομαι , να πλουτίζω τις γνώσεις μου και την τέχνη μου. Γι’ αυτό έμαθα μουσική, έκανα χορό, σπούδασα σενάριο και δημιουργική γραφή, και σκηνογραφία. Στα πλαίσια της σκηνογραφίας έμαθα να δουλεύω τον πηλό. Ήταν ένας άλλος τρόπος έκτος από την υποκριτική και το γράψιμο να πλάθω χαρακτήρες. Μόνο που αυτοί είναι λίγο πιο χαρούμενοι. Είναι χαρακτήρες που μπορούν να μπουν σε ένα παραμύθι, να γίνουν κινούμενα σχέδια, αλλά και να διακοσμήσουν έναν χώρο στο σπίτι. Φιγούρες φτιαγμένες με μεράκι αγάπη και πολύ χαρά. Γιατί πραγματικά η δημιουργία με τον πηλό με κάνει με χαρούμενη . Όταν ήμουν στην Αμερική εγκλωβισμένη 5 μήνες, ο Ορέστης μου, μου έκανε ένα δώρο στα γενέθλια μου. Ένα ιντερνετικό μαγαζάκι στο etsy.com . Κι αυτό, γιατί είδε πόση χαρά και ευχαρίστηση ένιωσαν όσοι φίλοι εκεί, πήραν μια μικρή φιγούρα δώρο από μένα. Δυστυχώς αυτό το μαγαζάκι δεν κατάφερε να λειτουργήσει από την στιγμή που επέστρεψα, λόγω της πανδημίας και των μεγάλων προβλημάτων που δημιουργήθηκαν με τις συγκοινωνίες αλλά και την έλλειψη μιας δικιάς μας αερογραμμής που δυσκολεύει ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Τα ανεβάζω όμως στην σελίδα μου στο Facebook προς το παρών και κάτι κινείται».
Αυτή η ενασχόληση σας, σας βοηθά να ξεπεράσετε την καραντίνα και τον εγκλεισμό;
«Το γράψιμο που τόσο αγαπώ, ο πηλός μου και η εγγονούλα μου που μόλις είναι ενός χρόνου, είναι το κλειδί για μια ψυχική ισορροπία… Πίστεψε με όμως, δεν τα καταφέρνω πάντα. Το αβέβαιο μέλλον που έφτιαξαν για μας με τρομάζει. Πίστευα ότι αλλιώς θα είναι τα πράγματα για μένα όταν θα έφτανα στην τρίτη ηλικία . Πίστεψε με δούλευα σε όλη μου την ζωή από 17 χρονών παιδί σαν το σκυλί. Δεν πιστεύω ότι κατέστρεψαν έτσι τις ζωές μας , η ανικανότητα, η ανευθυνότητα και η επιπολαιότητα που έχει γίνει νοοτροπία. Το να αρπάξω ότι βρω κι ας καταστρέφονται οι άλλοι και η ανικανότητα όλων αυτών που έχουν πάρει τις ζωές μας στα χέρια τους».
«Πίστεψε με δούλευα σε όλη μου την ζωή από 17 χρονών παιδί σαν το σκυλί. Δεν πιστεύω ότι κατέστρεψαν έτσι τις ζωές μας , η ανικανότητα, η ανευθυνότητα και η επιπολαιότητα που έχει γίνει νοοτροπία».
