Σε μια κοινωνία που συνεχώς δοκιμάζεται μέσα από αντίξοες συνθήκες προβληματίζοντας τους ανθρώπους για το τι μέλλει γενέσθαι η ψυχοθεραπεία δεν θεωρείται πλέον τόσο μεγάλο ταμπού όπως παλιότερα. Όλο και περισσότερα άτομα αναζητούν να κάνουν το μεγάλο βήμα και να ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία.
Η ψυχολόγος Μαρία Λεωνίδου στην συνέντευξή της, μας εξηγεί ότι το ταξίδι αυτογνωσίας, επίγνωσης και αποδοχής του εαυτού μας είναι για να φωτίσουμε άλλες οπτικές της ζωής μας χωρίς φόβο και πόνο. Στόχος της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας είναι να δημιουργηθεί μια σχέση εμπιστοσύνης με τον θεραπευτή, ο οποίος κατέχει τις γνώσεις και την επαγγελματική εμπειρία για να ακούσει τον θεραπευόμενο, χωρίς να τον κρίνει αλλά να σταθεί πλάι του ώστε να μπορέσει μόνος του να επιλέξει πώς ο ίδιος θέλει να ζει.
Τι ακριβώς είναι η ψυχοθεραπεία;
Η ψυχοθεραπεία (θεραπεία της ψυχής) μπορεί να είναι οποιαδήποτε δράση στην οποία μπορεί να καταφύγει ο άνθρωπος για να επουλώσει τα τραύματα του και να ικανοποιήσει την εσωτερική ανάγκη του ανάγκη για αυτοποίηση. Η ψυχοθεραπεία είναι ένας συμβολικός χώρος όπου κάποιος μπορεί να αναζητήσει πληροφορίες για τον εαυτό του και το περιβάλλον του για να προχωρήσει σε εσωτερικές αναστοχαστικές διεργασίες. Η ψυχοθεραπεία βοηθά τον άνθρωπο να ξεφύγει κάπως από το νοητικό επίπεδο, να επικεντρωθεί στο συναίσθημα και να εναρμονιστεί καλύτερα με τον περιβάλλον. Με απλά λόγια, είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας, επίγνωσης και αποδοχής του εαυτού για να αναγνωρίσουμε όλα αυτά που έχουμε μέσα μας, να συμφιλιωθούμε με αυτά, να τα επουλώσουμε για να μπορέσουμε να φωτίσουμε άλλες οπτικές της ζωής μας χωρίς φόβο και πόνο.
«Συνήθως οι οικογένειες καταφεύγουν στο Κέντρο Οικογενειακής Θεραπείας λόγω κάποιας δυσλειτουργίας στο σύστημα της οικογένειας»
Ποιοι είναι οι συνήθης λόγοι ώστε κάποιος να απευθυνθεί σε εσάς (στο Κ.Ο.Θ) ώστε να λάβει τις υπηρεσίες σας;
Το Κέντρο Οικογενειακής Θεραπείας είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός ο οποίος ιδρύθηκε με σκοπό να στηρίζει οικογένειες που αντιμετωπίζουν δυσλειτουργία σχέσεων, λόγω οποιουδήποτε προβλήματος ψυχικής ή σωματικής υγείας, σωματικής ασθένειας, αναπηρίας, εξάρτησης ή δυσαρμονικών προτύπων επικοινωνίας ή οποιουδήποτε άλλου επιβαρυντικού παράγοντα για την οικογένεια. Συνήθως οι οικογένειες καταφεύγουν στο Κέντρο Οικογενειακής Θεραπείας λόγω κάποιας δυσλειτουργίας στο σύστημα της οικογένειας όπως χρήση ουσιών, νεαρή παραβατικότητα, άγχος, προβλήματα σχέσεων σε μονογονεϊκές οικογένειες, οικογένειες μεταναστών ακόμα και οικογένειες που ένα μέλος τους παρουσιάζει ψύχωση.
Ποια ήταν τα κίνητρα σας για να δημιουργήσετε το K.O.Θ;
Κάθε οικογένεια είναι μοναδική και έχει τους δικούς της τρόπους επικοινωνίας καθώς και την δική της μοναδική δομή. Κάθε μέλος έχει την δική του ισχυρή προσωπικότητα που επηρεάζει και επηρεάζεται από τα υπόλοιπα μέλη. Μπορεί οι γονείς να διαφωνούν μεταξύ τους και να υπάρχουν συγκρούσεις στις σχέσεις τους, μπορεί τα παιδιά και οι έφηβοι να μην τα πάνε καλά μεταξύ τους ή να έχουν προβλήματα μεταξύ τους. Ότι και να απασχολεί την οικογένεια το Κέντρο δημιουργήθηκε με σκοπό να παρέχει θεραπευτικά και υποστηρικτικά προγράμματα σε οικογένειες που αντιμετωπίζουν δυσλειτουργία στις σχέσεις τους, ακολουθώντας συστημικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις. Συνήθως τα μέλη της οικογένειας με την «προβληματική» συμπεριφορά αντιμετωπίζονται ατομικά και όχι στο πλαίσιο της Οικογενειακής θεραπείας. Στο Κ.Ο.Θ η «προβληματική» συμπεριφορά αντιμετωπίζεται ως σύμπτωμα του όλου συστήματος που ονομάζεται οικογένεια.
Πιστεύετε ότι έχουν αυξηθεί τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας κατά την περίοδο του εγκλεισμού λόγω της πανδημίας;
Συνήθως σε περιόδους κρίσης, αστάθειας και οικονομικού στρες, παρατηρείται μια αύξηση στα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και αυτό έχει συμβεί και στην περίπτωση της πανδημίας. Τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας που ήταν απομονωμένα στο σπίτι είχαν περιορισμένη δυνατότητα να ζητήσουν βοήθεια και να απευθυνθούν σε διάφορους φορείς για στήριξη επειδή ο σύντροφός τους ήταν επίσης στο σπίτι. Παρόλα αυτά όμως υπήρξαν και περιπτώσεις όπου τα μέλη της οικογένειας αναθεώρησαν τις σχέσεις τους και η δυναμική και δομή οικογένειας οδήγησε σε θετικότερες αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους.
Θα μπορούσε η συντροφική σχέση δυο ανθρώπων να έχει θεραπευτικά στοιχεία για το κάθε μέλος της;
Τα ζευγάρια έρχονται σε θεραπεία συνήθως στο σημείο που κάτι τελειώνει ή έχει ήδη τελειώσει. Βιώνουν την απελπισία και πολλές φορές καταλήγουν να μισούν ο ένας τον άλλο. Σύμφωνα με την τη θεωρία των συστημάτων οι ανθρώπινες σχέσεις είναι οργανωμένες σε συστήματα άρα δεν χαρακτηρίζονται από μια γραμμικότητα στην αλληλουχία τους αλλά από κυκλικές διαδικασίες. Μέσω της θεραπείας ζεύγους το κάθε μέλος της σχέσης μπορεί να μάθει δεξιότητες οι οποίες μπορούν να διδαχθούν και να ενσωματωθούν στην μεταξύ τους αλληλεπίδρασή.
Τι είναι αυτό που θεωρείτε ότι λείπει στις μεταξύ σχέσεις των ατόμων;
Είναι αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια οι σχέσεις έχουν αρχίσει να γίνονται ακόμη πιο δύσκολες. Σήμερα μπορούμε να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας γρηγορότερα από κάθε άλλη εποχή μέσω των ΜΚΔ. Παρόλα αυτά πολλοί συνάνθρωποι μας βιώνουν μια κρίση στις σχέσεις τους βιώνοντας μοναξιά σε οικογενειακές, φιλικές, επαγγελματικές, και ερωτικές σχέσεις, οι οποίες διαμορφώνονται διαφορετικά με την πάροδο του χρόνου. Λείπει η επικοινωνία, ο αυθορμητισμός και το συναίσθημα.
«Συνήθως σε περιόδους κρίσης, αστάθειας και οικονομικού στρες, παρατηρείται μια αύξηση στα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και αυτό έχει συμβεί και στην περίπτωση της πανδημίας».
Θεωρείτε ότι έχουμε αφήσει σε δεύτερη μοίρα τα συναισθήματα μας και όλα αυτά που συμβαίνουν μας έχει κάνει πιο «σκληρούς» ως άτομα;
Θεωρώ ότι δεν υπάρχουν «σκληρά» άτομα, αλλά «σκληρά» πλαίσια. Η συμπεριφορά μας επηρεάζεται από τις αλληλεπιδράσεις μας με τα άτομα γύρω μας. Η οικογένεια κατ’ εξοχήν αποτελεί το βασικό πρότυπο συμπεριφοράς για τα παιδιά. Θεωρούμε ότι στην επικοινωνία μας, τα λεκτικά μηνύματα είναι αρκετά αγνοώντας ότι το παράδειγμα των γονέων καθορίζει και την συμπεριφορά τους. Με αυτό σε καμία περίπτωση δεν υπονοώ την ενοχοποίηση των γονιών για τις συμπεριφορές των παιδιών τους.
Πώς μια κοινωνία και μια οικογένεια μπορεί να θεραπευτεί και να αφήσει πίσω της όλα αυτά που ακούει το τελευταίο διάστημα (βία στην οικογένεια, δολοφονίες);
Σύμφωνα με την συστημική θεραπεία οικογένειας , η οικογένεια δεν είναι απλά μια ομάδα που αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους αλλά μια ολότητα που έχει την δική της δομή, κανόνες και στόχους. Οι αλληλεπιδράσεις των μελών είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο, σημαντικές από τα δρώντα μέλη. Θεωρώ άσκοπη, να τολμήσω να πω ακόμη και αδύνατη, η κατανόηση της συμπεριφοράς ενός μέλους της οικογένειας, αν την δούμε ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά των άλλων μελών της οικογένειας. Η ερμηνεία μας για την θεραπεία της βίας ή οποιαδήποτε άλλης «προβληματικής» συμπεριφοράς μέσα στην οικογένεια, αλλά και η θεραπεία θα πρέπει να λάβει υπόψη το πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσεται. Οποιαδήποτε προσπάθεια δεν θα πρέπει να γίνεται με το μεμονωμένο άτομο αλλά με το σύστημα των σχέσεων στο οποίο ανήκει το άτομο. Στην περίπτωση αυτή την οικογένεια.
Λόγω της εμπειρίας σας και ως μητέρα τεσσάρων παιδιών θεωρείτε ότι μπορείτε να εισέλθετε μέσα στο ψυχικό κόσμο των παιδιών με περισσότερη ευκολία;
Η σχέση γονέα και παιδιού είναι μια ενδιαφέρουσα εμπειρία με διασκεδαστικές αλλά και δύσκολες στιγμές. Τα παιδιά καθώς μεγαλώνουν και αναπτύσσονται ανακαλύπτουν τις δικές τους ανάγκες και επιθυμίες. Πολλές φορές τα δικά τους «θέλω» έρχονται σε αντίθεση με τα δικά μας. Τα παιδιά αναπτύσσουν ανεξαρτησία και υπευθυνότητα, όταν τους δίνουμε πρωτοβουλία και επιλογές, ενισχύοντας ταυτόχρονα την αίσθηση της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησής τους. Ο ψυχικός τους κόσμος γίνεται προσβάσιμος όταν νιώθουν ανεξαρτησία και αισθάνονται ικανά, να εξερευνήσουν διαφορετικές εμπειρίες και συναισθήματα. Επίσης όταν τους επιτρέπουμε να πειραματιστούν με νέα πράγματα, ταυτόχρονα όμως διασφαλίζοντας την ασφάλεια τους.
«Στόχος μας ως γονείς είναι να μεγαλώσουμε ανεξάρτητα και υπεύθυνα παιδιά με ισχυρές αξίες. Ακόμα κι αν μερικές φορές οι επιθυμίες τους έρχεται σε αντίθεση με τις επιθυμίες μας θα πρέπει να δηλώνουμε τα όριά μας με ψυχραιμία, υπομονή και επιχειρήματα».
Τι είναι αυτό που συνήθως προβληματίζει τους γονείς όσον αφορά το παιδί του;
Οι γονείς προβληματίζονται για τις σχέσεις τους με τα παιδιά τους, για την χρήση ουσιών, για την νεαρή παραβατικότητα, για την ανεξέλεγκτη χρήση των ΜΚΔ.
