Η είδηση ότι τουλάχιστον 67 παιδιά συνελήφθησαν μέσω υποβοηθούμενης αναπαραγωγής από Δανό δότη με καρκινογόνα γενετική μετάλλαξη προκαλεί ανησυχία σε ολόκληρη την Ευρώπη – και ενδεχομένως και στην Κύπρο.
Η εφημερίδα Le Soir αποκάλυψε και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος (ESB) επιβεβαίωσε ότι 52 από τα 67 παιδιά γεννήθηκαν στο Βέλγιο, μεταξύ 2008 και 2017, από 37 γυναίκες που χρησιμοποίησαν το σπέρμα του ίδιου δότη. Δέκα από αυτά τα παιδιά έχουν ήδη εμφανίσει καρκίνο, όπως λευχαιμία ή λέμφωμα. Ο δότης φέρει μετάλλαξη στο γονίδιο TP53, η οποία προκαλεί το σύνδρομο Li-Fraumeni (LFS) – μια σπάνια αλλά σοβαρή κληρονομική πάθηση που αυξάνει δραματικά τις πιθανότητες εμφάνισης διαφόρων μορφών καρκίνου σε παιδική ή νεαρή ηλικία. Κάθε παιδί που γεννιέται από αυτόν τον δότη έχει 50% πιθανότητα να κληρονομήσει τη μετάλλαξη.
Ο υπουργός Υγείας του Βελγίου παραδέχτηκε ότι οι αρχές άργησαν να εντοπίσουν το πρόβλημα. Το 2020, όταν ένα παιδί που γεννήθηκε από τον δότη διαγνώστηκε με καρκίνο, οι αρχές σήμαναν συναγερμό και έθεσαν προσωρινά τον άνδρα εκτός προγράμματος. Παρά την αρχική αρνητική γενετική ανάλυση, το ESB ενέκρινε ξανά τον δότη. Μόλις το 2023, μετά από νέες εξετάσεις, το ESB απέκλεισε οριστικά τον δότη και ενημέρωσε τα κέντρα γονιμότητας.
Το βελγικό Υπουργείο Υγείας και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος προειδοποιούν ότι το σπέρμα του συγκεκριμένου δότη μπορεί να χρησιμοποιήθηκε και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Κύπρος. Στη σχετική ειδοποίηση περιλαμβάνονται επίσης η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Ολλανδία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Βουλγαρία και η Γερμανία.
Το ευρωπαϊκό σύστημα επαγρύπνησης υγείας τέθηκε σε πλήρη λειτουργία στα τέλη του 2024, με στόχο να εντοπίσει και να ενημερώσει όλες τις οικογένειες που ενδέχεται να έχουν επηρεαστεί. Το κυπριακό Υπουργείο Υγείας δεν έχει εκδώσει ακόμη επίσημη ανακοίνωση, ωστόσο, κύκλοι από τον ιατρικό χώρο αναφέρουν ότι εξετάζεται κατά πόσο εισήχθη σπέρμα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος στην Κύπρο κατά την επίμαχη περίοδο.
Η υπόθεση αποκάλυψε σοβαρές αδυναμίες στο ευρωπαϊκό σύστημα εποπτείας της δωρεάς σπέρματος. Σε χώρες όπως η Γαλλία, ο νόμος περιορίζει τον αριθμό επιτρεπόμενων γεννήσεων ανά δότη σε 10, στο Ηνωμένο Βασίλειο σε 12, και στη Γερμανία και τη Δανία σε 15. Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος είχε θέσει το όριο στις 75 γεννήσεις ανά δότη. Στο Βέλγιο, ο νόμος περιορίζει τη χρήση σπέρματος του ίδιου δότη σε έξι γυναίκες, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τον συνολικό αριθμό των γεννήσεων. Παρά τους νόμους, η έλλειψη αποτελεσματικών μηχανισμών παρακολούθησης οδήγησε στην υπέρβαση αυτών των ορίων.
Στην Κύπρο, οι κανόνες δωρεάς σπέρματος βασίζονται κυρίως σε κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά δεν υπάρχει δημόσια διαθέσιμη πληροφορία για το ακριβές όριο επιτρεπόμενων γεννήσεων ή ληπτριών ανά δότη. Το γεγονός αυτό ενισχύει την ανάγκη για επείγουσα χαρτογράφηση και διαφάνεια στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και στη Κύπρο. Η υπόθεση του Δανού δότη-φορέα γενετικής μετάλλαξης με πιθανές συνέπειες και για την Κύπρο, αναδεικνύει το επείγον της αυστηρής εποπτείας και της ενημέρωσης των οικογενειών που έχουν προχωρήσει σε τεκνοποίηση μέσω δωρεάς σπέρματος. Οι επιστήμονες καλούν για άμεση κινητοποίηση και γενετικό έλεγχο όπου χρειάζεται, ώστε να προληφθούν περαιτέρω τραυματικές εξελίξεις.
Πληροφορίες: Από ΑΠΕ-ΜΠΕ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
