Το τελευταίο διάστημα έχουμε γίνει μάρτυρες ακραίων εγκλημάτων που πολλές φορές προκαλούν οργή αλλά και αγανάκτηση. Σε μια κοινωνία που οι άνθρωποι έχουν να αντιμετωπίσει σωρεία προβλημάτων τόσο στο θέμα της υγείας, οικονομικών αλλά και ψυχολογικών, τα πρόσφατα εγκλήματα πολύ περισσότερο έρχονται να προσθέσουν ένα ακόμη μεγάλο πρόβλημα. Το θέμα της εγκληματικότητας, του bulling υπήρχε από παλιά αλλά σήμερα είναι ακόμη πιο επίκαιρο. Η εγκληματολόγος/κοινωνιολόγος Δήμητρα Τσιτσή αναλύει στην ενδιαφέρουσα συνέντευξή της, το προφίλ του εγκληματία, για την εγκληματικότητα στο νησί μας, αλλά και την κατάσταση που επικρατεί στις Φυλακές της Κύπρου. Παράλληλα, η ίδια αναφέρει την άποψη της, για την πρόσφατη απόφαση του δικαστηρίου στο θέμα του 16χρονου Παναγιώτη Στεφανή και αποκαλύπτει ότι έχει αναλάβει την υπόθεση του Ελλαδίτη αξιωματικού του εμπορικού ναυτικού, Βαγγέλη Φραγκούλη.
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Θεωρείτε ότι ο εγκληματίας γεννιέται ή γίνεται;
Κανένας εγκληματίας δεν γεννιέται. Δεν υπάρχει κληρονομικό DNA. Όμως γίνεται με βάση τα βιώματά του.
Είναι η κοινωνία που «οπλίζει» το χέρι ενός εγκληματία;
Αναμφισβήτητα συμβαίνει. Ο φόβος του εγκλήματος και τα πολυδιάστατα περιστατικά ωμοτήτων, βίας και εγκληματικότητας κάθε είδους έρχονται στο φως της δημοσιότητας και διαμορφώνουν την «εικόνα» της εγκληματικότητας στην Κυπριακή κοινωνία του σήμερα. Αυτή η «εικόνα» πλαισιώνεται από έντονα φαινόμενα κοινωνικής δυσφορίας για την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση των μεσαίων και χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων, αλλά και από φαινόμενα νεανικής ανυπακοής και βίας.
Ποιο είναι τελικά το προφίλ ενός εγκληματία που ενδεχομένως να κυκλοφορεί ανάμεσα μας;
Δεν υπάρχει συγκεκριμένο προφίλ ενός εγκληματία που να κυκλοφορεί ανάμεσά μας. Το κάθε έγκλημα έχει διαφορετικό δράστη με διαφορετικό προφίλ. Βέβαια να μην ξεχνάμε ότι όλα τα άτομα για να οδηγηθούν στο έγκλημα, έχουν ως κύρια αιτία τα βιώματά τους. Εξαίρεση αποτελούν οι εγκληματίες εν βρασμώ ψυχής.
«Δεν θεωρώ ότι αυτή η εξέλιξη (των Φυλακών) έχει οδηγήσει στη μείωση της εγκληματικότητας στην Κύπρο…»
Πολλές φορές ένας άνθρωπος που ενδεχομένως να αφαίρεσε μια ζωή μιλά για ανθρώπινα δικαιώματα; Πώς το σχολιάζετε αυτό;
Η άποψή μου είναι ότι παίζει ρόλο κάτω από ποια δεδομένα έγιναν εγκληματίες. Δηλαδή π.χ. αν μιλάμε για προμελετημένο έγκλημα ή όταν έχουν ακραία εγκλήματα, τότε γίνεται δυσνόητο στην κοινωνία να κατανοήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα του δράστη. Μην ξεχνάμε. Όλοι είμαστε εν δυνάμει εγκληματίες.
Τα τελευταία χρόνια οι Φυλακές της Κύπρου προσπαθούν να δείξουν ένα πιο ανθρώπινο πρόσωπο με αποτέλεσμα ο κόσμος να θεωρεί ότι μειώθηκε η εγκληματικότητα; Πώς το σχολιάζετε;
Με χαροποιεί το γεγονός ότι οι κυπριακές φυλακές έχουν κάνει βήματα μπροστά. Στη φυλακή άλλωστε δεν υπάρχουν μόνο στυγεροί εγκληματίες. Υπάρχουν συμπολίτες μας που μέσα από μια σωστή καθοδήγηση έχουν το δικαίωμα σε μια δεύτερη ευκαιρία. Ωστόσο δεν θεωρώ ότι αυτή η εξέλιξη έχει οδηγήσει στη μείωση της εγκληματικότητας στην Κύπρο.
Ένας άνθρωπος που διαπράττει ένα έγκλημα, μπορεί εύκολα να επανέλθει και να ενταχθεί στην κοινωνία δείχνοντας μια καλή συμπεριφορά;
Εξαρτάται για το είδος του εγκλήματος που μιλάμε. Σεξουαλική κακοποίηση, βιασμός, δολοφονία παιδιών αποτελούν εγκλήματα που αγγίζουν την ψυχή της κοινωνίας με αποτέλεσμα να δυσκολεύει ιδιαίτερα τον δράστη να κοινωνικοποιηθεί και πάλι μετά την αποφυλάκισή του.
Πόσο εύκολα ξεχνάμε στην Κύπρο και συγχωρούμε κάποιον εγκληματία;
Πιστεύω ότι στην Κύπρο ξεχνάμε γενικώς τα εγκλήματα. Μένουμε μόνο στην υπερανάλυση που γίνεται κατά την διάρκεια της τέλεσης ή κατά την διάρκεια που είναι στο επίκεντρο των ΜΜΕ. Σε ότι αφορά το θέμα της συγχώρεσης, νομίζω ότι δεν υπάρχει. Η συγχώρεση της κοινωνίας είναι μια ορολογία μη μετρήσιμη.
Τα εγκλήματα που διαπράττονται κατά καιρούς συνδέονται με τα βιώματα της παιδικής ηλικίας που έχει ζήσει κάποιος;
Τα βιώματα της παιδικής ηλικίας συνδέονται σ` ένα πολύ μεγάλο ποσοστό με τα εγκλήματα. Οι άμυνες που εκδήλωνε ο εγκληματίας κατά την παιδική ηλικία απέναντι σε πιθανά βιώματα όπως σεξουαλική κακοποίηση, ξυλοδαρμός κ.α. αποτελούν την βάση για την τέλεση της πιθανής εγκληματικής πράξης. Φυσικά υπάρχουν και οι περιπτώσεις που τα παιδικά βιώματα αποτέλεσαν αποτρεπτικά παραδείγματα και εξέλιξαν αυτά τα άτομα σε άριστους πολίτες.
Η πανδημία πόσο επηρέασε τον ψυχολογικό κόσμο της κοινωνίας;
Είναι αλήθεια ότι η ψυχολογία της κοινωνίας έχει διαταραχθεί την περίοδο της πανδημίας και ανέδειξε το δάσος της κοινωνικής και πολιτισμικής αποδιοργάνωσης. Το ερώτημα όμως πλέον δεν είναι να δούμε το “πόσο` αλλά το “πως“ απαντάμε λοιπόν σε αυτό το κοινωνικό ζήτημα. Και αυτό δεν είναι θεωρητικό αλλά ένα πολύ πρακτικό ζήτημα. Η πολιτεία θα πρέπει να το δει πολύ σοβαρά.
Θεωρείτε ότι η εγκληματικότητα στην Κύπρο αυξήθηκε λόγω της πανδημίας;
Το έγκλημα ευδοκιμεί σε περιόδους κρίσεις. Και η πανδημία είναι μια μεγάλη περίοδος κρίσης. Αυτό που δείχνει επίσης να έχει αλλάξει ότι το πόσο ειδεχθές είναι ένα έγκλημα. Γινόμαστε μάρτυρες ακραίων εγκλημάτων που πολλές φορές προκαλούν οργή. Παράλληλα η ενδοοικογενειακή βία παρουσίασε εκρηκτική αύξηση. Η πανδημία πιστεύω την ίδια ώρα ότι μας έχει διδάξει ότι πρέπει να βρούμε στρατηγικές για το πώς να αναδιοργανώσουμε τη δράση μας κατά της εγκληματικότητας. Και αυτό δεν πρέπει να είναι θεωρητικό αλλά να είναι ένα πολύ πρακτικό ζήτημα.
«Η πανδημία πιστεύω την ίδια ώρα ότι μας έχει διδάξει ότι πρέπει να βρούμε στρατηγικές για το πώς να αναδιοργανώσουμε τη δράση μας κατά της εγκληματικότητας»
Μέσα στο 2021 έχουν διαπραχθεί 11 γυναικοκτονίες οι οποίες συντάραξαν το Πανελλήνιο. Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι συμβαίνουν περισσότερο τον τελευταίο χρόνο;
Γυναικοκτονίες πάντα υπήρχαν. Σήμερα απλώς γίνονται γνωστές. Φαίνονται. Επομένως δεν μπορώ να πω ότι υπάρχει αύξηση. Αυτό που σίγουρα ισχύει είναι η αύξηση των παραπόνων γυναικών στην Αστυνομία κυρίως για λεκτική ή σωματική βία. Με τον όρο επίσης “γυναικοκτονία“ δεν μπορώ να ταυτιστώ καθώς γυναικοκτόνος είναι αυτός που σκοτώνει συνεχώς γυναίκες και κορίτσια. Διαφορετικά πρέπει να δεχθούμε και τον όρο “ανδροκτονία“.
Πόσο ανυπεράσπιστη τελικά είναι η γυναίκα;
Η σύγχρονη γυναίκα του σήμερα δεν είναι ανυπεράσπιστη. Η διαφορά με τον αντρικό φύλο είναι η μυϊκή δύναμη. Το θέμα είναι η γυναίκα να το πιστέψει ότι δεν είναι ανυπεράσπιστη. Να βρίσκει λύσεις σε ότι βιώνει. Να προχωρεί σε καταγγελίες, να προστατεύει τον εαυτό της.
Θεωρείτε ότι η διαφθορά καλά κρατεί στο νησί μας;
Η διαφθορά είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο. Τα επικαιροποιημένα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2020 λένε ότι η χώρα μας παρουσίασε τη μεγαλύτερη επιδείνωση στον δείκτη διαφθοράς, αλλά και στον δείκτη του κράτους δικαίου, ανάμεσα σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ συγκριτικά με το 2019. Για τον δείκτη διαφθοράς, η Κύπρος «κατάφερε» για όγδοο συνεχόμενο έτος να παρουσιάσει επιδείνωση, αφού ο δείκτης το 2013 βρισκόταν στο 1,25, ενώ μέχρι το τέλος του 2020 ο δείκτης υποχώρησε στο 0,38. Σε ό,τι αφορά τον δείκτη για τις αντιλήψεις των πολιτών σχετικά με το κράτος δικαίου, κυμάνθηκε από 1,04 σε 0,58 μεταξύ του 2013 και 2020 αντιστοίχως. Ο δείκτης για το κράτος δικαίου αντανακλά τις αντιλήψεις των πολιτών σε ό,τι αφορά την ποιότητα της Δικαιοσύνης, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, την εμπιστοσύνη στην Αστυνομία και τον βαθμό του εγκλήματος. Επομένως τα στοιχεία δείχνουν και το μέγεθος του προβλήματος.
Η πρόσφατη απόφαση του δικαστηρίου για την περίπτωση του 16χρονου Παναγιώτη Στεφανή από αρκετούς πολίτες θεωρείτε άδικη προς το πρόσωπο του. Πώς το σχολιάζετε ως εγκληματολόγος;
Από αρκετούς πολίτες η απόφαση για τον 16χρονο Παναγιώτη θεωρείται άδικη. Το ίδιο πιστεύω και εγώ. Μιλώ ως πολίτης στο άκουσμα της απόφασης, γιατί ως εγκληματολόγος δεν ήμουν στο Δικαστήριο για να μπορώ να γνωρίζω λεπτομέρειες.
Τελικά στην Κύπρο δίνουμε την απαιτούμενη σημασία στο θέμα του μπούλιγκ;
Για πόσο ακόμα θα αφήνουμε παιδιά να πληγώνουν παιδιά; Πρέπει να αντιληφθούμε όλοι τη σοβαρότητα του bullying (σε κάθε πιθανή του μορφή) και να καταλάβουμε πως ο εκφοβισμός μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε. Αυτό είναι μια βεβαιότητα, όπως βεβαιότητα είναι ότι δεν θα είσαι ξανά ίδιος, αφού το βιώσεις. Η Πολιτεία πρέπει να δώσει βάρος σε αυτό το ζήτημα. Ήρθε η ώρα να γίνει μια ολιστική επανεξέταση νομοθεσίας και ποινών.
Που θεωρείτε ότι είναι περισσότερο διαδεδομένο το μπούλιγκ; (σχολεία, χώρους εργασίας, οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον)
Ο εκφοβισμός έχει ορισθεί ως μια επιθετική, σκόπιμη πράξη ή συμπεριφορά που εκδηλώνεται από ένα άτομο ή ομάδα ατόμων επαναλαμβανόμενα και απευθύνεται σε ένα άτομο (θύμα) που δεν μπορεί να υπερασπιστεί εύκολα τον εαυτό του. Μπορεί να έχουμε ταυτίσει την συγκεκριμένη έννοια κυρίως με τα σχολεία ωστόσο θα πρέπει να πούμε ότι η Κύπρος όπως πολλές άλλες χώρες, βιώνει μια μεταβατική περίοδο κατά την οποία σημειώνονται αλλαγές στα ιδεολογικά συστήματα, λόγω κοινωνικών και οικονομικών μεταβολών καθώς και στους θεσμούς (οικογένεια, μετακίνηση των πληθυσμών κ.α.).
«Ο εκφοβισμός έχει ορισθεί ως μια επιθετική, σκόπιμη πράξη ή συμπεριφορά που εκδηλώνεται από ένα άτομο ή ομάδα ατόμων επαναλαμβανόμενα και απευθύνεται σε ένα άτομο (θύμα) που δεν μπορεί να υπερασπιστεί εύκολα τον εαυτό του»
Το επάγγελμα του εγκληματολόγου θεωρείτε ότι περιζήτητο στις ημέρες μας λόγω της αύξησης των εγκλημάτων;
Δεν γνωρίζω αν το επάγγελμά μας είναι περιζήτητο στις μέρες μας. Το άτομο που θέλει να ακολουθήσει την εγκληματολογία, δεν είναι επειδή σκοπός μας είναι να υπάρχουν εγκλήματα, αλλά να μειωθούν τα εγκλήματα. Ο ρόλος μας είναι η ανάλυση του εγκλήματος.
Εάν δεν κάνω λάθος έχετε αναλάβει και την περίπτωση του Ελλαδίτη αξιωματικού του εμπορικού ναυτικού, Βαγγέλη Φραγκούλη ο οποίος πέθανε ξαφνικά στην Κύπρο. Σε ποιο σημείο βρίσκονταν αυτή την στιγμή οι έρευνες;
Η οικογένεια με προσέλαβε ως ιδιωτικό εγκληματολόγο στην συγκεκριμένη υπόθεση. Περιμένουμε την θανατική ανάκριση και μετά θα μπορούμε να τοποθετηθούμε.
