Με ένα παρατεταμένο χειροκρότημα έξω από την εκκλησία, χαιρέτισαν οι ηθοποιοί τον μεγάλο σκηνοθέτη και ηθοποιό, Νίκο Χαραλάμπους. Με βουρκωμένα μάτια, άνθρωποι του θεάτρου και του πολιτισμού ήταν εκεί, στην τελευταία παράσταση της ζωής του Νίκου Χαραλάμπους.
Όλοι όσοι τον γνώρισαν από κοντά ήταν εκεί. Η οικογένειά του, οι συνεργάτες, οι φίλοι, οι συνοδοιπόροι του, οι μαθητές του… άτομα που τον λάτρεψαν για τον αστείρευτο ταλέντο του, άτομα που έλαμψαν μέσα από τη σκηνοθεσία του, μαθητές που διδάχτηκαν την ευγένειά του, γελούσαν με το χιούμορ του και άνθρωποι που δεν έφυγαν ποτέ από κοντά του. Ο Νίκος Χαραλάμπους ήταν ένας επαναστάτης που όταν κάτι τον ενοχλούσε έγραφε οργισμένες επιστολές είχε πει κάποτε η Αννίτας Σαντοριναίου…Ο Νίκος Χαραλάμπους ήταν ένας κόμης στην ζωή του.. Ερωτικός, ευγενικός αλλά πάνω από όλα ήταν ένας άνθρωπος που αγαπούσε τις γυναίκες του.
ΠΕΤΑΞΕΣ ΕΚΕΙ ΨΗΛΑ…ΚΑΙ ΒΡΗΚΕΣ ΤΟ ΘΙΑΣΟ ΣΟΥ
Οι επικήδειοι ήταν συγκινητικοί και αληθινοί. Η Δέσποινα Μπεμπέδελη έδωσε άλλη μια φορά ρεσιτάλ ερμηνείας, αλλά αυτή τη φορά δεν ήταν υποκριτική αλλά αληθινή, γιατί τα λόγια που ανέφερε για το μεγάλο σκηνοθέτη έτρεφαν μέσα τους συγκίνηση, πίκρα, επιθυμίες, αλλά και χαρές. Βιώματα που έζησαν μαζί μέσα στα χρόνια και συναισθήματα βαθιά που μόνο ένας θεατρόφιλος μπορεί να καταλάβει καλύτερα.
«Νίκο, έλα. Έτοιμο το δισκούι. Σπατζιά με μέλι, μπισκότα γεμιστά βανίλιας και πάστα φλώρα, που σου αρέσει. Καλά, δεν είναι σαν της μάμας Χρυστάλλας η πάστα φλώρα αλλά… Γελάς, ε; Έλα κάθισε.
-Βρε περίπτωση! Μα τι είναι όλες αυτές οι κούτες εδώ;
– Προγράμματα και αφίσες, Νίκο μου, από τα έργα που κάναμε και άπειρες φωτογραφίες από πρόβες, παραστάσεις, ταξίδια, εκδρομές, γάμους, γεννητούρια, βαφτίσια, Πρωτοχρονιές. Κι αυτό το ντοσιέ γεμάτο από συνεντεύξεις σου και κείμενά σου χειρόγραφα που φωτοτυπούσα.
-Μου έχεις κάνει φάκελο, Μπεμπέ μου;
-Δυο φακέλους, Νίκο μου. Το δεύτερο ντοσιέ έχει μέσα απομαγνητοφωνημένα όλα όσα μας έλεγες στις πρόβες. Τις αναλύσεις σου. Στις Φοίνισσσες, στους Πέρσες, στην Αντρομάχη, στις Τρωάδες, στην Εκάβη, στον Ρωμαίο και Ιουλιέττα.
-Με φακέλωσες για τα καλά, Μπεμπέ μου.
-Scripta manent, Νικάκη μου. Αυτά τα χειρόγραφα είναι εγχειρίδια μελέτης για διδακτορικό στη θεατρολογία, τη σκηνοθεσία, την υποκριτική, σπουδή στη μεγάλη ιερή τέχνη του θεάτρου. Κι εσύ μύστης και ιεροφάντης της νεότερης ιστορίας του Κυπριακού Θεάτρου. Για δες αυτή τη φωτογραφία, τι γράφει από πίσω! ‘Θέατρο Τέχνης Κύπρου’, ‘Δωδέκατη Νύχτα’, 1961. 20άρης είσαι εδώ, πέρασαν 63 χρόνια από τότε.
-Κι εδώ πού είμαστε;
– Εδώ είμαστε στου Λεωνίδα στο Λυγουριό, 1981. Όλος ο θίασος γιορτάζουμε τον θρίαμβο των Ικέτιδων στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Θυμάσαι; Τι ύμνους γράψανε στην Ελλάδα: ‘Συνταρακτική παράσταση’. ‘Η πλέον έγκυρη πρόταση αναβίωσης της Αρχαίας Ελληνικής Τραγωδίας’. ‘Οι ηθοποιοί έδωσαν μεγάλο μάθημα πως η ερμηνεία της τραγωδίας απαιτεί μόχθο, πειθαρχία, αφοσίωση, αυτοθυσία’. ‘Μια ιδιοφυής σκηνοθεσία και μια γενναία πολιτική πράξη’.
-Οι έπαινοι στην Ελλάδα… εδώ μας χτύπησαν ανελέητα.
– Ε, και λοιπόν; Ποιος τους θυμάται αυτούς; Ενώ οι Ικέτιδές σου έμειναν στην Ιστορία. Για κοίτα αυτή τη φωτογραφία, για θυμήσου τις ευτυχισμένες μέρες στις πρόβες της Μπερνάρντα Άλμπα. Εννέα γυναίκες κι εσύ! Η καλύτερή σου! Και η καλύτερή μας, βέβαια. Εννέα γυναίκες προσηλωμένες και έκθαμβες μποστά στον οίστρο σου, στον πυρετό της έμπνευσής σου. Ποιος άλλος σκηνοθέτης θα σκεφτόταν, θα τολμούσε τότε να δείξει την τρομερή σκηνή Μπερνάρντας- Πόνθιας αόρατες από το κοινό, κλεισμένες σε ένα αόρατο δωμάτιο να ωρύονται, αφρισμένες μαινάδες και οι θεατές να βλέπουν στη σκηνή τις πέντες κόρες, βουβές και έντρομες να ακούν! Πρώτος εσύ, Νίκο, έδειξες Χορό στην τραγωδία στατικό, χωρίς γεωμετρικούς σχηματισμούς και ημιχόρια. Κατήργησες στείρους κανόνες που περιορίζουν τη γόνιμη φαντασία του δημιουργού.
Τυλιγμένες στο ατελείωτο μαύρο πανί, στις Ικέτιδες, ήθελες να μας βλέπεις τις γυναίκες του Χορού σαν καρβουνιασμένα δέντρα σε ένα μαύρο καμμένο δάσος. Πεσμένες χάμω σαν απανθρακωμένα κορμιά με ήχους αλλιώτικους, από λαρύγγια πληγωμένα να βγαίνει κλάμα οδυρμός και μοιρολόι. Ικεσία οργισμένη. ‘Σήμερα ήρθαμε εδώ για να ζητήσουμε τους νεκρούς μας που μας αρνήθηκαν οι εχθροί για να τους θάψουμε’. Τον σύζυγο, τον γιο, τον εγγονό, τον αδερφό, τον φίλο. Κραυγές και εικόνες, συσχετισμοί και συνειρμοί από την πρόσφατη τραγωδία της πατρίδας σου, Νίκο μου.
Ήσουν πρωτοπόρος ουσίας. Όχι ρηχός επιδειξίας. Ήσουν επαναστάτης διαβασμένος. Καλλιτέχνης συνειδητοποιημένος. Πνεύμα ανήσυχο κι ακούραστο. Σαν ηθοποιός. Και τι να πρωτοθαύμαζε κανείς; Τη λάμψη σου; Τη γοητεία σου; Τη μαγεία που σε τύλιγε πάνω στη σκηνή; Τη φωνή σου; Την κίνησή σου; Την τεχνική σου; Την ευστροφία σου; Την αμεσότητά σου; Κωμικός, τραγικός, δραματικός, επικός, κλόουν, ζογκλέρ, χορευτής, τραγουδιστής, ακροβάτης- όλα στην εντέλεια με ακρίβεια, με χάρη, με δεξιοτεχνία. Χωρίς δίχτυ ασφαλείας. Δεν σου χρειαζόταν. Τα 24 καράτια του μυαλού σου και η ατσάλινη αυτοκυριαρχία σου ήταν το δικό σου δίχτυ.
Σαν σκηνοθέτης οδηγούσες τους ηθοποιούς σου μέσα από το πρίσμα της δικής σου υποκριτικής δεινότητας. Ευτυχώς. Κουβαλούσες μεθόδους και εμπειρίες από τον Μεγάλο Δάσκαλο Κάρολο Κουν. Και οι νέοι ηθοποιοί μάθανε από σένα ότι οι ρόλοι βγαίνουν μόνο μέσα από κόπο, μόχθο, υπομονή και εμμονή στη λεπτομέρεια, μόνο μέσα από πραγματική αγάπη για το θέατρο.
Κι εσύ, Νίκο μου, έζησες με αυτή την αγάπη αγκαλιά 63 ολόκληρα χρόνια. Ταξίδεψες, περιπλανήθηκες πραγματικά και νοερά. Σε τόπους και χρόνους μακρινούς της Ιστορίας, του θρύλου και του μύθου. Με θεούς και ημίθεους, με προφήτισσες και φαντάσματα, με μάντεις και σαμουράι. Στις Μυκήνες και στην Τροία, στη Θήβα και στα Σούσα, στη Βενετία των Δόγηδων και στα απόκρυμνα φιορδ, στις παγωμένες στέπες του βορρά και στην άνυδρη γη της Ανδαλουσίας.
Κοίτα τις φωτογραφίες, Νίκο μου, μάρτυρες όλες της ιστορίας σου, της ζωής σου, της τέχνης σου. Α! Κοίτα αυτή κι αυτή, Νίκο, ο Στέλιος την τράβηξε. Η Μαρία σου με το πρώτο σας Χερουβείμ στην αγκαλιά της στο ταρατσάκι του σπιτιού σας στην Καλαμάτα. Τι ωραία που περάσαμε εκείνο το καλοκαίρι! Το Νιοβάκι λάτρευε τα μπισκότα. Σαν εσένα…
Ποτζοιμήθηκες, Νίκο μου; Σε ζάλισα, ε; Κρύωσε και η σπατζιά… Μείναν και τα μπισκότα και η πάστα φλώρα. Ξέρω, τώρα πάλι ταξιδεύεις, πετάς, πέταξες εκεί ψηλά και βρήκες τον θίασό σου να σε περιμένει ν’ αρχίσετε πρόβες. Μεγάλος θίασος, Νικάκη μου. Αγαπημένα, λατρεμένα πρόσωπα. Σμίξατε πάλι. Δεκάδες ψυχές υποδέχτηκαν τη δική σου ψυχούλα, ωραίε μου Νίκο. Χαρούμενες, ευτυχισμένες ψυχές που σε έχουν και πάλι κοντά τους. Κι εμείς εδώ μείναμε μόνοι. Και πόσοι; Δεν προλάβαμε να γιορτάσουμε την 1η Ιουνίου τα γενέθλιά σου, σαν πέρσι που έσβησες το κεράκι σου και έτρωγες με βουλιμία τα γλυκά και τραγουδούσες, τενόρε μου, ισπανικά τραγούδια σε μια γλώσσα ισπανική δικής επινόησης, κροταλίζοντας φανταστικές καστανιέτες στα λευκά σου δάχτυλα σε ρυθμό φλαμένκο, χορευτή μου.
Νίκο μου, ήθελα τόσα πολλά να σου θυμήσω και άλλο ακόμα να σου πω που δεν πρόλαβα μέσα στα χρόνια. Τι μικρή που είναι η ζωή! Στην ευχή του Θεού, φίλε αγαπημένε, της καρδιάς μας φίλε! Αντίο από τον Στέλιο σου, τη Μπεμπέ σου, το Τζενάκι σου, τη Λένια, τον Αντώνη, τον Σπύρο, τον Ευτύχιο, τον Νεόφυτο, τον Κώστα και τον Βαρνάβα, την Αννίτα και τον Γιώργο, την Αδριανή και την Αντρούλα και όλα τα παιδιά της νέας διάδοχης Γενιάς. Είμαστε όλοι εδώ για τον αποχαιρετισμό για την τελευταία μας παράσταση μαζί σου.
‘Καλή σου νύχτα γλυκέ μου πρίγκιπα και αγγέλων φτερουγίσματα ας σε νανουρίζουν!’»
Δ.Μ. 26.3.2024
ΔΕΝ ΘΑ ΓΙΟΡΤΑΣΟΥΜΕ ΤΗΝ 1Η ΙΟΥΝΙΟΥ ΤΑ ΓΕΝΕΘΛΙΑ ΣΟΥ…
Η Νιόβη, η κόρη του, “το μαϊμουδάκι”, όπως την αποκαλούσε, δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τα δάκρυα της αλλά και την εκτίμηση που έτρεφε προς το πρόσωπο του πατέρα της, του μεγάλου σκηνοθέτη και ηθοποιού που αγάπησαν όλοι στην Κύπρο και την Ελλάδα.
Η Χριστίνα Παυλίδου μίλησε για το θείο της, ο οποίος ήταν ένας καλλιτέχνης με αστείρευτο ταλέντο, γι’ αυτό άλλωστε αγαπήθηκε πολύ. Μα πάνω απ’ όλα ήταν ο θείος της, ο αγαπημένος και ο λατρευτός. “Το μόνο που θυμάμαι είναι ότι τα ξέχασα όλα…μου είπες στην τελευταία μας συνάντηση…
Οι περισσότεροι ηθοποιοί που έχουν περάσει από το θεατρικό σανίδι βρέθηκαν εκεί για να αποχαιρετήσουν τον μεγάλο δάσκαλο και σκηνοθέτη. Κανένας δεν ξέχασε, αλλά μόνον αντίθετα, θυμάται τα χρόνια που πέρασαν, ενώ οι νεότεροι απορροφούν διδάγματα ζωής και ηθικής.
Επικήδειο απεύθυνε και ο Παντελής Βουτουρής
Ρίγη συγκίνησης προκάλεσε και ο επιτήδειος του διευθυντή και ιδρυτή της Ανώτερης Δραματικής Σχολής «Αθηναϊκή Σκηνή» αλλά και ηθοποιού, σκηνοθέτη Μιχάλη Καλαμπόκη.
