Νέο ναρκωτικό χάπι στις ΗΠΑ «θερίζει» στους ανήλικους, έχοντας προκαλέσει ήδη εκατοντάδες θανάτους. Το ναρκωτικό χάπι αυτό, η φαιντανύλη, είναι συνθετικό οπιοειδές 50 φορές ισχυρότερο από την ηρωίνη.
Η Μακάιλα Κοξ, μαθήτρια λυκείου στη Βιρτζίνια, είναι ένα από τα θύματά του. Νόμιζε ότι αυτό που έπαιρνε ήταν αναλγητικό και αγχολυτικό, της το είχε δώσει φίλος. Πέθανε σχεδόν αμέσως. Εκείνο το βράδυ του Ιανουαρίου, αφού είδε ταινία με τη μητέρα της, τη Σάνον, η Μακάιλα πήγε στο δωμάτιό της με έναν από τους σκύλους της, χάσκι που συχνά κοιμόταν μαζί της στο κρεβάτι της. Όμως το πρωί, η Σάνον βρήκε τη Μακάιλα στο κεφαλάρι, μισοκαθισμένη. Πορτοκαλί υγρό έρρεε από το στόμα και από τη μύτη της. «Είχε ακαμψία. Την ταρακούναγα, φώναζα το όνομά της, τηλεφωνούσα στις πρώτες βοήθειες», αφηγήθηκε η Σάνον στο Γαλλικό Πρακτορείο. «Ήρθαν γείτονες, προσπάθησαν να την επαναφέρουν, αλλά ήταν πολύ αργά. Έπειτα από αυτό, δεν θυμάμαι και πολλά».
Η κρίση των οπιοειδών στις ΗΠΑ έχει προσλάβει καταστροφικές διαστάσεις. Πάνω από 80.000 άνθρωποι πέθαναν από υπερβολική δόση οπιοειδών την περασμένη χρονιά, στην πλειονότητά τους από συνθετικές ουσίες, όπως η φαιντανύλη. Ο αριθμός αυτός είναι επταπλάσιος και πλέον απ’ ό,τι δέκα χρόνια πριν.
«Είναι η πιο επικίνδυνη επιδημία που έχουμε δει ποτέ», κρίνει ο Ρέι Ντόνοβαν, ανώτερο στέλεχος της ομοσπονδιακής υπηρεσίας δίωξης ναρκωτικών (DEA). «Η φαιντανύλη δεν είναι σαν κανένα άλλο ναρκωτικό, προκαλεί τον θάνατο ακαριαία».
Ο αριθμός των θανάτων απογειώθηκε, ειδικά στις τάξεις των νέων, με τρομακτική ταχύτητα. Το 2019, 493 αμερικανοί έφηβοι πέθαναν από υπερβολική δόση. Το 2021, πέθαναν 1.146. Αρκετοί προμηθεύονται απομιμήσεις φαρμάκων μέσω ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης. Χωρίς να έχουν ιδέα, καταλήγουν να παίρνουν χάπια που περιέχουν φαιντανύλη.
Αντικαθιστούν συχνά τα ονόματα των ναρκωτικών που προωθούν με emojis. Η οξυκωδόνη, εξαιρετικά εθιστικό σκεύασμα, παίρνει έτσι τη μορφή μπανάνας ξεφλουδισμένης ως τη μέση. Το Ζάναξ, ηρεμιστικό, αυτή της σοκολάτας.
Ο αριθμός των Αμερικανών που κάνουν χρήση ναρκωτικών είναι σχετικά σταθερός τα τελευταία χρόνια, όμως αυτό που έχει αλλάξει είναι η επικινδυνότητα των ουσιών, σύμφωνα με τον Ουίλσον Κόμπτον, υποδιευθυντή του αμερικανικού εθνικού ινστιτούτου για την τοξικομανία. Η φαιντανύλη είναι τόσο ισχυρή που τη διαφορά μεταξύ της ζωής και του θανάτου την κάνει συχνά ποσότητα μικρότερη από ένα γραμμάριο. «Αρκούν πολύ μικρές ποσότητες για να μετατραπεί σε δηλητήριο που σε εμποδίζει να αναπνεύσεις», περιέγραψε ο κ. Κόμπτον στο Γαλλικό Πρακτορείο. Στις ΗΠΑ, το μεγαλύτερο μέρος της φαιντανύλης που διακινείται παράνομα κατασκευάζεται από τα μεξικανικά καρτέλ των ναρκωτικών, με πρώτες ύλες που έρχονται από την Κίνα.
Το ναρκωτικό αυτό είναι επικερδές για τις συμμορίες των κακοποιών: η ισχύς της φαιντανύλης είναι τέτοια που αρκεί πιο μικρή δόση για κάθε χάπι. Ένα κιλό αγνού προϊόντος, που τιμάται περίπου 12.000 δολάρια, μεταμορφώνεται σε μισό εκατομμύριο χάπια, που μπορούν να μεταφέρονται πιο εύκολα, και πωλούνται ως και 30 δολάρια το ένα. Πέρυσι, η DEA ανακοίνωσε ότι κατασχέθηκαν σχεδόν επτά τόνοι φαιντανύλης — ποσότητα που θα αρκούσε για να σκοτώσει όλους τους Αμερικανούς. Τέσσερα χάπια στα δέκα περιείχαν θανατηφόρα δόση.
Σε χολ της εισόδου στην έδρα της υπηρεσίας δίωξης ναρκωτικών, οι φωτογραφίες των «προσώπων της φαιντανύλης» γεμίζουν τους τοίχους. Η συλλογή πορτρέτων αποτίνει φόρο τιμής σε περίπου δέκα ανθρώπους το νήμα της ζωής των οποίων έκοψαν πρόσφατα τα ναρκωτικά. Ανάμεσά τους, ένα πορτρέτο έχει λεζάντα «Μακάιλα — 16 χρονών για πάντα». Υποδειγματική μαθήτρια, μέλος ομάδας χορευτριών με πομ-πομ, η έφηβη έλεγε πως της άρεσε να ζωγραφίζει, να παίζει με τα σκυλιά της και ήθελε να σπουδάσει νομική, αφηγήθηκε η μητέρα της, η Σάνον Ντόιλ, 41 ετών.
Μετά το διαζύγιο των γονιών της, είχε προβλήματα άγχους, που επέτεινε η πανδημία. Το περασμένο καλοκαίρι, φίλος της τη μύησε στις απομιμήσεις φαρμάκων.Τα μπλε χάπια που βρέθηκαν στο κρεβάτι της ήταν στην πραγματικότητα εξ ολοκλήρου φαιντανύλη. Βρίσκεται σε εξέλιξη έρευνα της αστυνομίας, αλλά για την ώρα δεν έχει οδηγήσει σε καμία σύλληψη.
«Παλιότερα, αν ήσουν ναρκομανής, είχες 5, 10, 15 χρόνια για να προσπαθήσεις να νικήσεις την εξάρτηση», εξήγησε η Σάνον Ντόιλ στο σπίτι της στη Βιρτζίνια Μπιτς, παραθαλάσσια πόλη περίπου 330 χιλιόμετρα νότια της Ουάσινγκτον. «Δεν έχεις πια αυτή την ευκαιρία», πρόσθεσε πικρά. Η DEA έχει αρχίσει εκστρατεία πρόληψης και ευαισθητοποίησης για τος κινδύνους της φαιντανύλης. Υπάρχουν πρωτοβουλίες για να αυξηθεί η διαθεσιμότητα ναξολόνης, αντιδότου που μπορεί να σώσει τη ζωή κάποιου που έχει πάρει υπερβολική δόση.
Η τέφρα της Μακάιλα βρίσκεται στο δωμάτιό της, όπου η Σάνον ρίχνει πάντα μια ματιά, πρωί και βράδυ, σαν η κόρη της να ζει ακόμη. Στο όνομά της, δημιούργησε ίδρυμα το οποίο έχει αποστολή να αποφευχθούν παρόμοιες τραγωδίες: είναι ένας τρόπος να διαχειριστεί το πένθος της, παραδέχεται. Η καλύτερή της φίλη, η Κέιντενς Μπλανσάρντ, 16 χρονών, ζει το πρώτο της καλοκαίρι χωρίς εκείνη. Προσπαθεί να κάνει πραγματικότητα τα όνειρα που είχαν μοιραστεί: να πάρουν δίπλωμα και να πάνε οδηγώντας στην παραλία. Αλλά για την Μακάιλα, «αυτό το μέλλον δεν θα γίνει ποτέ πραγματικότητα», «δεν θα πραγματώσει ποτέ τα σχέδια που κάναμε μαζί», λέει.
